آجر به آجر؛ «شی جین پینگ» چگونه همکاری «بریکس» را به پیش میبرد؟
عکس یادگاری «شی جین پینگ» رئیس جمهور چین با دیگر سران حاضر در نشست «توسعه بریکس-آفریقا» و «گفتگوی بریکس پلاس» در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی، ۲۴ آگوست ۲۰۲۳
همزمان با گردهمایی «شی جین پینگ» رئیس جمهور چین و شماری از دیگر رهبران در کازان روسیه برای حضور در «شانزدهمین اجلاس بریکس»، دنیا بار دیگر توجه خود را به این سازوکار رو به رشد بینالمللی برای چگونگی پیشبرد توسعه خود و پاسخ به مصائب جهانی معطوف کرده است.
آقای شی، قهرمان ثابت قدم همکاری بریکس، یک بار پنج عضو این سازوکار را در آن زمان با پنج انگشت یک دست مقایسه کرد و گفت: اگر باز شوند کوتاه و بلند هستند، اما اگر گره شوند مشتی قدرتمند را تشکیل میدهند. حالا که این دست با افزایش اعضای آن در سال گذشته بزرگتر و قدرتمندتر شده، در عین حال ماهیت استعاره رهبر چین مرتبطتر هم شده است.
از آنجا که جهان در دوره جدیدی از آشفتگی و دگرگونی به کندی پیش میرود، رهبر بزرگترین کشور در حال توسعه آماده است تا به هدایت بریکس که رسته پیشرو در «جنوب جهانی» است، کمک کند تا نقشی بزرگتر در ساختن سرنوشت مشترکی بهتر برای بشریت بازی نماید.
ارزش طلایی
بریکس (BRICS) که مخفف برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی است، در زبان چینی به معنای واقعی کلمه «آجر طلا» گفته میشود که نشاندهنده خوشبینی به پتانسیل عالی و آینده درخشان آن است.
این دیدگاه خوش بینانه خود را در تعامل آقای شی با این گروه برجسته کرده است. او همواره به بریکس جایگاهی بالا در دستور کار سیاست خارجی چین داده است. نخستین حضور او در این صحنه چندجانبه به عنوان رئیس جمهور چین در اجلاس بریکس ۲۰۱۳ در شهر دوربان آفریقای جنوبی بود و او به تمام چهار کشور دیگر عضو بریکس طی دو سال نخست ریاست جمهوریاش سفر کرد.
در میان محرکهای رشد چشمگیر بریکس، جهت گیری قوی به سمت نتایج واقعی است. شی جین پینگ یک بار گفت: بریکس یک وراج خانه نیست بلکه گروهی عملیاتی است که کارها را انجام میدهد.
با پیروی از این روحیه، همکاری کاربردی همواره اساس سازوکار بریکس بوده و مثال بارز آن را میتوان در تاسیس «بانک توسعه جدید» (NDB) مشاهده کرد. این موسسه چندجانبه که مقر آن در شانگهای قرار دارد، ۱۰۵ پروژه را در تمام کشورهای عضو به ارزش تقریبی ۳۵ میلیارد دلار تا پایان سال گذشته میلادی تصویب کرد.
آقای شی با در نظر گرفتن نیازهای توسعه رو به رشد بریکس، در اجلاس سال ۲۰۱۷ در شهر ساحلی «شیامن» (استان فوجیان چین)، به دیگر سران عضو پیوست تا رسما تبادلات فرهنگی و مردم با مردم را در موتورهای همکاری بریکس در جهت تقویت بیشتر پیوند بین این کشورها و تقویت پایههای تعامل بریکس جای دهند.
همکاری بریکس به پشتوانه سه موتور به نامهای سیاسی و امنیتی، اقتصادی و مالی و همچنین تبادلات فرهنگی و مردم با مردم، شاهد پیشرفت اساسیتر و پشتیبانی مردمی رو به رشد بوده است.
«وانگ لِی» مدیر «مرکز تحقیقات همکاری بریکس» در «دانشگاه تربیت معلم پکن»، گفت: ارزش منحصربفرد همکاری بریکس از واژههای اقتصادی فراتر رفته و این سازوکار یک نوآوری همکاری بینالمللی است که با برخی اتحادهای حمایت گرا، انحصاری سیاسی، نظامی یا اقتصادی در غرب تضادی فاحش دارد.
به باور شی جین پینگ، همکاری بریکس فراتر از فرمول قدیمی پیمانهای سیاسی و نظامی، ذهنیت قدیمی ترسیم خطوط بر اساس ایدئولوژی و همچنین مفهوم منسوخ «پیروی تو مساوی با باخت من» و «برنده صاحب همه چیزه» است.
سابقه طلایی بریکس همانگونه که بسیاری از ناظران اشاره کردهاند، نه فقط به شکلی گسترده ادعاهای ناامیدکننده از جمله اینکه بریکس چیزی بیش از «یک گروه رنگارنگ» نیست را از بین برده، بلکه به طور چشمگیر جذابیت آن را برای بقیه جهان افزایش داده است.
بریکس بزرگتر
صبح ۲۴ آگوست سال گذشته بود که «مرکز همایشهای سندتون» در ژوهانسبورگ وقتی خبر توسعه تاریخی بریکس اعلام شد، از خوشحالی در پوست خود نمیگنجید. آقای شی در کنفرانس خبری گفت که این نشان دهنده عزم کشورهای بریکس و کشورهای در حال توسعه برای متحد شدن است.
از زمان آغاز سازوکار بریکس، باز بودن و فراگیر بودن تعهد پایدار اعضای آن باقی مانده است.
رهبر چین بارها تاکید کرده که کشورهای بریکس در یک باشگاه بسته یا محفل انحصاری دور هم جمع نشدهاند. وی در نخستین حضورش در اجلاس بریکس در دوربان (۲۰۱۳) گفت: با یک درخت جنگل درست نمیشود.
شی جین پینگ سال بعد در اجلاس «فورتالزا» در برزیل، «روح بریکس» را برای باز بودن، فراگیر بودن و همکاری برد-برد پیشنهاد کرد.
این گروه با چنین ذهنیت باز، سنت دعوت از رهبران کشورهای دیگر را به اجلاس خود پایه گذاری کرد. شی جین پینگ سپس در گردهمایی سال ۲۰۱۷ در شیامن، شهری بندری و باستانی که به یک قطب پویا در گشایش و اصلاحات در چین مبدل شده، بر اساس این روش توسعه عمل کرد و برنامه «بریکس پلاس» را مطرح و از مشارکت بیشتر سایر بازارهای نوظهور و کشورهای در حال توسعه را حمایت کرد.
رئیس جمهور چین طی این سالها، با تغییرات عمیقی که جهان را به اندازهای که به ندرت در تاریخ دیده میشود، تغییر شکل داده است، به گونهای تزلزلناپذیر از باز بودن و همکاری حمایت کرده است.
وی در چهاردهمین اجلاس سران بریکس در سال ۲۰۲۲ خاطرنشان کرد: برای کشورهای بریکس تحت این شرایط جدید اهمیت بیشتری دارد که با درهای باز توسعه را دنبال و همکاری را با آغوش باز تقویت کنند.
سال ۲۰۲۳ بیش از ۶۰ کشور برای شرکت در اجلاس بریکس در ژوهانسبورگ گرد هم آمدند. آقای شی در این خصوص گفت: این گردهمایی تمرین درخواست از کشورها برای جانبداری نیست همچنین تمرینی برای ایجاد تقابل بلوکی نیست. در عوض، تلاشی برای گسترش معماری صلح و توسعه است.
به غیر از کشورهایی که اول ژانویه ۲۰۲۴ رسما عضو جدید بریکس شدند، بیش از ۳۰ کشور نیز به طور رسمی درخواست پیوستن به بریکس را ارائه کردهاند و در عین حال بسیاری دیگر از کشورهای در حال توسعه به دنبال همکاری عمیقتر با این گروه هستند.
«مخری علیاف» مدیر هیئت مدیره پایگاه نوآوری بریکس در شیامن، گفت: به یک دلیل است که این کشورها پیوستن به بریکس را انتخاب کردهاند زیرا آنها آینده را میبینند، پتانسیلها و فرصتهای درون بریکس را میبینند.
بریکس سه ماه پس از تصمیم توسعه خود، نشست مشترک فوقالعادهای را با سران اعضای دعوت شده و همچنین «آنتونیو گوترش»، دبیر کل سازمان ملل درباره وضعیت غزه تشکیل داد.
این نخستین جلسه در نوع خود برای سازوکار بریکس بود. همانگونه که شی جین پینگ هم تاکید کرد این نشست «آغازی خوب» برای همکاری بزرگتر بریکس پس از گسترش آن است.
شبکه خبری «الجزیره» با اشاره به برگزاری این نشست اظهار داشت «کشورهای پیشرو در جنوب جهانی به دنبال صدایی رساتر در نظم جهانی تحت سلطه غرب هستند».
«استیون گروزد» تحلیلگر «موسسه امور بینالمللی آفریقای جنوبی» نیز گفت: این بازتاب قاطعیت و اعتماد فزاینده گروه بریکس است و اینکه منتظر غرب نمیماند.
بریکس نیرویی مهم در شکل دهی چشم انداز بینالمللی است. پیشبرد نظم بینالمللی منصفانهتر و برابرتر، محور ثابت اظهارات آقای شی در خصوص همکاری بریکس بوده است.
