خلأها و تناقض‌های طرح ۲۰ ماده‌ای ترامپ برای صلح در غزه
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، اخیراً طرحی ۲۰ ماده‌ای با هدف پایان دادن به درگیری غزه ارائه کرده است. این طرح شامل آتش‌بس، تبادل گروگان‌ها، ارسال کمک‌های بشردوستانه، بازسازی امنیتی و احیای اقتصادی غزه می‌شود. اسرائیل به سرعت از این طرح حمایت کرد، در حالی که حماس اعلام کرد آن را بررسی خواهد کرد. برخی کشورهای منطقه‌ای از جمله مصر و قطر نیز از آن استقبال کردند.
جنگ غزه که بیش از دو سال ادامه یافته، فاجعه انسانی گسترده‌ای را رقم زده است. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، بیش از ۶۶ هزار نفر جان خود را از دست داده و نزدیک به ۱۷۰ هزار نفر زخمی شده‌اند که بیشتر آن‌ها زنان و کودکان هستند. دامنه این درگیری همچنین به لبنان، سوریه، ایران و دیگر کشورهای منطقه کشیده شده و تهدیدی جدی برای ثبات خاورمیانه و امنیت جهانی به شمار می‌رود.
از همین رو، جامعه بین‌المللی به طور گسترده خواستار آتش‌بس فوری برای کاهش بحران انسانی است. در چنین شرایطی، هر اقدامی برای تقویت صلح ارزشمند تلقی می‌شود.
با این حال، هرچند «طرح ۲۰ ماده‌ای» ترامپ جامع به نظر می‌رسد، اما ضعف‌های جدی دارد که مانع از حل ریشه‌ای بحران می‌شود. نخست آنکه اجرای این طرح با تردیدهای جدی روبرو است. بسیاری ترامپ را متهم می‌کنند که این پیشنهاد را بیشتر با انگیزه‌های سیاسی مطرح کرده تا خود را به عنوان یک «میانجی صلح» معرفی کند، بی‌آنکه در اجرای آن جدیت داشته باشد. حمایت اسرائیل نیز عمدتاً به دلیل هم‌سویی کامل این طرح با منافعش است: در صورت موفقیت، اسرائیل از هزینه‌های نظامی معاف خواهد شد و در صورت شکست، می‌تواند حماس را مقصر جلوه دهد.
علاوه بر این، شرط این طرح مبنی بر آزادی همه گروگان‌ها و خلع سلاح حماس ظرف ۷۲ ساعت، بیشتر به یک ضرب‌الاجل شباهت دارد که احتمالاً برای حماس قابل پذیرش نیست.
دوم آنکه این طرح اصل «حکومت فلسطینی بر فلسطین» را نقض می‌کند و به استقلال فلسطینیان احترام کافی نمی‌گذارد. پیشنهاد تشکیل «شورای موقت حکومتی انتقالی» متشکل از کارشناسان بین‌المللی که تحت نظارت «شورای صلح» به رهبری دونالد ترامپ فعالیت کند، به شدت مورد انتقاد قرار گرفته است. به باور مخالفان چنین طرحی حامل «ذهنیت استعماری شبیه به قیمومیت» است و حقوق مشروع مردم فلسطین برای اعمال حاکمیت بر سرزمین خود را نادیده می‌گیرد.
نکته اساسی اینجاست که طرح ترامپ عملاً «راه‌حل دو کشوری» را کنار می‌گذارد؛ مسیری که به عنوان مبنای اصلی صلح میان اسرائیل و فلسطین شناخته می‌شود. در این طرح تنها به صورت مبهم از «آرمان» تشکیل کشور فلسطینی یاد شده و هیچ تعهدی برای تحقق رسمی آن بر اساس مرزهای ۱۹۶۷ با پایتختی قدس شرقی ارائه نمی‌شود. این در حالی است که «راه‌حل دو کشوری» امروز به اجماع جامعه بین‌المللی بدل شده و قطعنامه مربوط به آن در سپتامبر امسال با اکثریت قاطع در مجمع عمومی سازمان ملل به تصویب رسید. نادیده گرفتن این اصل بنیادین سبب می‌شود که هیچ توافق موقتی نتواند صلح پایدار را تضمین کند.
در جمع‌بندی می‌توان گفت، هرچند «طرح ۲۰ ماده‌ای» ترامپ توجه بسیاری را برانگیخته است، اما عدم توازن و ضعف‌های اجرایی آن، تحقق عملی‌اش را دشوار می‌سازد.
کلید واقعی حل مناقشه غزه همچنان در پایبندی به «راه‌حل دو کشوری»، احترام به حقوق و مطالبات مردم فلسطین و ایجاد سازوکاری عادلانه و پایدار از طریق گفت‌وگو و مشورت نهفته است