دیدار «روبیو» از ناتو چگونه بی‌اعتمادی و شکاف عمیق در روابط فراآتلانتیک را نشان داد؟
«مارکو روبیو» وزیر خارجه ایالات متحده برای نخستین بار در نشست وزرای امور خارجه کشورهای عضو «سازمان پیمان آتلانتیک شمالی» (ناتو) در بروکسل حضور یافت. طی این رویداد که پنجشنبه و جمعه برگزار شد، او مجددا بر موضع واشنگتن مبنی بر اینکه اروپا باید مسئولیت بیشتری برای دفاع از ائتلاف بر عهده بگیرد، تاکید کرد.
در جریان مذاکرات پیرامون موضوعات حیاتی مانند بحران اوکراین، بودجه‌های دفاعی و مسیر راهبردی ناتو، این پرسش‌ها بیش از پیش مطرح شدند که آیا اروپا می‌تواند به اهداف آمریکا تن دهد آن‌هم به قیمت از دست دادن منافع بنیادین خود، و آیا باید شرایط مشارکت فراآتلانتیکی بازتعریف شود یا خیر.
روبیو طی این نشست از همپیمانان اروپایی خواست بودجه دفاعی خود را به شکلی قابل توجه افزایش دهند و در عین حال تعهد واشنگتن در قبال ناتو را مورد تاکید قرار داد.
روبیو گفت که «دونالد ترامپ» رئیس جمهور ایالات متحده، با اصل ناتو مخالفتی ندارد، بلکه با ناتویی مخالف است که فاقد توانایی لازم برای اجرای تعهداتی است که این پیمان بر عهده تک‌تک اعضا می‌گذارد.
ترامپ از اعضای ناتو خواسته بودجه دفاعی خود را به ۵ درصد تولید ناخالص داخلی (GDP) خود یعنی میزانی که هیچ کدام از اعضا در حال حاضر محقق نکرده‌اند، افزایش دهد.
فضای نشست پس از اعلام ترامپ در روز چهارشنبه درباره طرح تعرفه‌های «روز آزادی» که شامل تعرفه ۲۰ درصدی «متقابل» بر واردات از اتحادیه اروپا می‌شد، متشنج شد.
مارکو روبیو از اظهارنظر مستقیم خودداری کرد اما اعلام تعرفه‌های جدید باعث واکنش قاطع در میان متحدان آمریکا شد. «ملانی جولی» وزیر خارجه کانادا هشدار داد که روابط با واشنگتن «دیگر هیچگاه مثل همیشه نخواهد شد». «بارت د وور» نخست وزیر بلژیک هم اظهار داشت: «سخت است که از ما انتظار داشته باشند کاری انجام دهیم… وقتی که مدام مورد تحقیر و توهین قرار می‌گیریم.»
وزیر خارجه ایالات متحده همچنین از اظهارنظر درباره اظهارات اخیر ترامپ در خصوص تصاحب گرینلند هم اجتناب کرد. «لارس لوکه راسموسن» وزیر امور خارجه دانمارک در دیدار با همتای آمریکایی خود با اینکه موضوع گرینلند رسما در دستور کار گفتگو قرار نداشت اما خاطرنشان کرد که او «قاطعانه مخالف» ایده ترامپ است.
«مارک روته» دبیرکل ناتو هم به شکلی مشابه از پرداختن به این موضوعات حساس خودداری کرد و فقط گفت «فکر می‌کنم بهتر است تمرکز را از گرینلند برداریم» و از اظهارنظر درباره منازعه تجاری موجود اجتناب ورزید و تاکید کرد که این این موضوع خارج از دامنه سیاستیِ ناتو است.
روبیو روز جمعه نشست خبری پایانیِ برنامه‌ریزی‌شده خود در اختتامیه نشست ناتو لغو کرد و گفت که تغییری در برنامه به وجود آمده است.
این تصمیم یادآور اتفاقی مشابه در ماه مارس بود، زمانی که سفر «جی.دی ونس» معاون رئیس جمهور آمریکا به گرینلند به توقفی کوتاه در یک پایگاه نظامی دورافتاده ایالات متحده محدود شد؛ چرا که گزارش‌ها حاکی از آن بود که ساکنان محلی تمایلی به دیدار با او یا همسرش نداشتند.
اگرچه اینها مواردی کوچک هستند اما نشان دهنده یک نارضایتی گسترده‌تر نسبت به حضور دیپلماتیک آمریکا در اروپا محسوب می‌شوند.
اعتماد متحدان آمریکا پس از افشای اخیر پیام‌های رد و بدل‌شده در پیام‌رسان سیگنال میان حلقه نزدیکان ترامپ، بیش از پیش تضعیف شد. این چت‌ها که شامل گفتگوهایی درباره حملات آمریکا در یمن بود، تحقیر آشکار متحدان اروپایی را نیز نشان می‌داد. ونس در یکی از این چت‌ها نوشته بود: «از اینکه دوباره مجبوریم اروپا را نجات دهیم متنفرم»، و «پیت هگست» وزیر دفاع آمریکا هم در پاسخ گفته بود: کاملا با تو در خصوص سربار بودن اروپا هم‌عقیده‌ام؛ این وضعیت واقعا رقت‌انگیز است.»
اروپایی‌ها با خشم واکنش نشان دادند. یک دیپلمات اروپایی به نشریه «پولتیکو» گفت: «با اینکه گاهی اوقات واژه‌های دیپلماتیک زیبایی می‌شنویم اما اعتماد [اروپا] خدشه‌دار شده است. بدون اعتماد هیچ اتحادی وجود ندارد.»
بازدید روبیو به‌طور گسترده تلاشی در چارچوب اقدامات گسترده‌تر برای مهار تنش‌ها پیش از نشست سران ناتو در لاهه ارزیابی شد؛ نشستی که قرار است بین ۲۴ تا ۲۶ ژوئن (۳ تا ۵ تیر) برگزار شود. با این حال، دیپلمات‌های اروپایی نگرانند نشست مذکور که انتظار می‌رود ترامپ هم در آن حضور یابد، به صحنه‌ای برای تقابل و تنش تبدیل شود.
«جان کالابریز» استاد روابط بین‌الملل در «دانشگاه امریکن» طی مقاله‌ای در نشریه «مدرن دیپلماسی» نوشت: اگر روند فعلی به‌سمت راهبرد انقباض و اجبار یکجانبه ادامه یابد، احتمالا رابطه فراآتلانتیکی بر اساس خطوط جدید و کمتر وابسته به هم بازتعریف خواهد شد.
