بیانیه مشترک درباره افغانستان؛ عزم منطقه‌ای برای صلح
در حاشیه هشتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک، وزرای امور خارجه چین، روسیه، پاکستان و ایران پنجشنبه هفته گذشته درباره افغانستان دیدار کرده و بیانیه مشترکی صادر کردند. در شرایطی که برخی صداها در واشنگتن آشکارا از «بازپس‌گیری» پایگاه هوایی بگرام سخن می‌گویند، این موضع جمعی چهار کشور به‌موقع و قابل توجه ارزیابی می‌شود.
این بیانیه بر ضرورت احترام به حاکمیت، استقلال و تمامیت ارضی افغانستان تأکید کرده و مخالفت صریح خود را با هرگونه تلاش برای ایجاد دوباره پایگاه‌های نظامی خارجی در داخل یا اطراف افغانستان، به‌ویژه از سوی کشورهایی که در وضعیت کنونی افغانستان مسئولیت مستقیم دارند، اعلام می‌کند. بیانیه هشدار می‌دهد چنین اقداماتی نه‌تنها برخلاف خواست مردم افغانستان است، بلکه تهدیدی برای صلح و ثبات منطقه نیز محسوب می‌شود.
دولت افغانستان در ۲۱ سپتامبر (۳۰ شهریور) با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد درخواست اخیر ایالات متحده برای بازپس‌گیری پایگاه هوایی بگرام را به‌طور قاطع رد می‌کند و بار دیگر بر تعهد راسخ خود به حاکمیت ملی تأکید ورزید. در این بیانیه از واشنگتن خواسته شد به تعهدات خود در توافقنامه دوحه ۲۰۲۰ مبنی بر عدم مداخله نظامی پایبند بماند.
حمدالله فطرت، معاون سخنگوی دولت افغانستان، این موضع را در حساب کاربری X خود منتشر کرد و تصریح نمود که استقلال و تمامیت ارضی افغانستان در تمام روابط دوجانبه، به‌ویژه با آمریکا، در اولویت باقی خواهد ماند.
افغانستان بیش از دو دهه بهای سنگین مداخله نظامی را پرداخته است. حضور طولانی‌مدت نیروهای خارجی به‌جای ایجاد صلح و توسعه، موجب تشدید اختلافات داخلی، خدشه به انسجام اجتماعی و بروز چالش‌های گسترده امنیتی و انسانی شده است. اجماع جهانی باید بر این اصل استوار باشد که افغانستان به ثبات، بازسازی و احترام واقعی به حاکمیت خود نیاز دارد، نه بازگشت نیروهای نظامی خارجی.
بیانیه مشترک چهار کشور منطقه‌ای بازتابی از صدای عدالت و خرد است. این اقدام نشان می‌دهد که آنها مصمم به حمایت از افغانستان در مسیر صلح و توسعه به رهبری و مالکیت افغان‌ها هستند و همچنین تأکید دارند که مسئولیت جامعه بین‌المللی کمک بشردوستانه و بازسازی است، نه تکرار الگوهای مداخله‌جویانه گذشته.
گوئو جیاکون، سخنگوی وزارت امور خارجه چین، در نشست خبری روز جمعه در پکن، موضع قاطع چین را تکرار کرد. همان‌گونه که او بیان کرد، این بیانیه به‌روشنی بازتاب‌دهنده احترام کشورهای همسایه افغانستان به حاکمیت، استقلال و عزت ملی این کشور است و همچنین اراده مشترک کشورهای صلح‌دوست را برای یاری در بازسازی و پاسداری از ثبات افغانستان نمایان می‌سازد.
به گفته گوئو، چین به‌عنوان همسایه نزدیک و یک کشور بزرگ مسئول، آماده همکاری با جامعه بین‌المللی برای کمک به افغانستان و ایفای نقش سازنده در روند صلح و بازسازی است. تعهد چین به افغانستان مبتنی بر اصول است نه محاسبات ژئوپلیتیک.
این بیانیه روشن می‌کند که بازگرداندن زیرساخت‌های نظامی به افغانستان جز تشدید زخم‌های قدیمی، دامن زدن به اختلافات تازه و بی‌ثبات کردن منطقه نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت. مردم افغانستان امروز بیش از هر چیز به رهایی از فقر، بازسازی اقتصاد و دستیابی به صلح پایدار نیاز دارند، نه بازگشت به چرخه درگیری‌های نظامی.
نشست چهارجانبه در نیویورک و دستاوردهای آن، بیانگر نقش فزاینده دیپلماسی منطقه‌ای در مواجهه با چالش‌های جهانی است. چین، روسیه، پاکستان و ایران با صدای واحد پیام خود را به جهان منتقل کردند و موضعشان نشان داد کشورهایی که مستقیماً از بی‌ثباتی افغانستان متأثر می‌شوند، هم اراده و هم توانایی بر عهده گرفتن مسئولیت هدایت صلح و تأمین امنیت منطقه‌ای را دارند.
اگرچه اوضاع افغانستان همچنان پیچیده است، اما مسیر پیش رو روشن است. جامعه بین‌المللی باید بر کمک به مردم افغانستان برای غلبه بر مشکلات بشردوستانه، بازسازی اقتصاد و بازگرداندن ثبات و نشاط اجتماعی متمرکز شود.
ازاین‌رو، این بیانیه مشترک یادآور می‌شود که صلح منطقه‌ای با ابزار نظامی به دست نمی‌آید، بلکه بر پایه احترام، یاری‌رسانی و همکاری تحقق می‌یابد. چین و شرکای آن با ترسیم این مسیر، عزم، اراده و دوراندیشی خود را نشان داده‌اند و جهان باید به آن توجه کرده و از آن الگو گیرد.
