پانداهای غول‌پیکر چین؛ از گنجینه ملی تا نماد فرهنگی جهانی
در محوطه‌های سرسبز پایگاه پژوهشی پرورش پانداهای غول‌پیکر چنگ‌دو، «جیمز ادوارد آیالا» پژوهشگر ۵۰ ساله، خم شده تا توله پاندای دو ساله‌ای به نام «ژونگ شو» را که معنی نامش «چنگ‌دوی درخشان» است، از نزدیک بررسی کند. او با دقتی آرام اندازه پنجه این توله را اندازه‌گیری می‌کند؛ بخشی از مطالعه‌ای که روند رشد پانداهای نر را دنبال می‌کند.
جیمز، دانشمندی آمریکایی که ۱۵ سال است در چنگ‌دو واقع در استان سی‌چوان جنوب‌غربی چین زندگی می‌کند، در گفت‌وگو با خبرگزاری شین‌هوا تاکید کرد: «من عاشق کار با او هستم… این کار برایم نمادی از ارتباطم با این شهر است.»
به گفته او، پانداها در اینجا فقط یک گونه جانوری نیستند، بلکه پلی میان فرهنگ‌ها، علم و مردم به شمار می‌آیند.
او که دریافت‌کننده جایزه معتبر دوستی چین و مشعل‌دار بازی‌های جهانی ۲۰۲۵ چنگ‌دو است، نمونه‌ای از همکاری بین‌المللی در حفاظت از پانداها محسوب می‌شود. مسیر زندگی او ـ از نگهبان باغ‌وحش در نیویورک تا محقق پاندا در چین ـ بازتابی از تحول این گونه است؛ از حیوانی در آستانه انقراض تا سفیری فرهنگی فرامرزی.
داستان موفقیت در حفاظت از طبیعت با بازتاب جهانی
وقتی جیمز در سال ۲۰۱۰ برای نخستین بار وارد چین شد، پانداهای غول‌پیکر در فهرست «در معرض خطر انقراض» قرار داشتند. امروز، وضعیت آنها به «آسیب‌پذیر» بهبود یافته است و جمعیت‌شان در حیات‌وحش از حدود ۱,۱۰۰ در دهه ۱۹۸۰ به نزدیک ۱,۹۰۰ در سال گذشته رسیده است؛ آماری که در کنفرانس «شرکای جهانی پاندا ۲۰۲۴» اعلام شد.
به گفته جیمز، تلاش‌های چین، از جمله ایجاد «پارک ملی پانداهای غول‌پیکر»، دستاوردی بزرگ برای حفاظت از محیط زیست است و نشان می‌دهد دولت تا چه حد به حفظ حیات‌وحش خود متعهد است. او به افزایش بودجه دولتی در تحقیقات، گسترش پارک‌های ملی و پایبندی به مقررات زیست‌محیطی سازمان ملل اشاره می‌کند.
پانداها به عنوان دیپلمات‌های فرهنگی
جیمز معتقد است پانداها مرزهای فرهنگی را در می‌نوردند. «لی ده‌شنگ» کارشناس ارشد مرکز تحقیقات حفاظت از پانداهای غول‌پیکر نیز این دیدگاه را تأیید کرده و می‌گوید: «پانداهای غول‌پیکر یکی از بهترین کارت‌های ویزیت چین هستند. کاربران خارجی آنها را به خوبی می‌شناسند و بسیاری رؤیای سفر به سی‌چوان برای دیدن‌شان را دارند.»
این نقش فرهنگی پیشینه‌ای طولانی دارد. به گفته لی، از سال ۱۹۵۷ تا اوایل دهه ۱۹۸۰، چین ۲۳ پاندا را به ۹ کشور هدیه داد که هر بار با استقبال گسترده روبرو شد. پس از سال ۱۹۸۲، با اولویت یافتن حفاظت از گونه، سیاست‌ها تغییر کرد؛ هدیه دادن متوقف و در سال ۱۹۸۴ برنامه اجاره کوتاه‌مدت و در سال ۱۹۹۴ همکاری‌های علمی آغاز شد. بر اساس این روش، تمام پانداها و توله‌هایشان همچنان در مالکیت چین باقی می‌مانند و حفاظت از گونه با تعامل بین‌المللی ترکیب می‌شود.
شکوفایی «اقتصاد پاندا»
نقش پانداها فقط به دیپلماسی ختم نمی‌شود. آنها اکوسیستمی زنده و پویا ایجاد کرده‌اند که شامل گردشگری، صنایع خلاق و نوآوری است. پایگاه پانداهای چنگ‌دو سالانه حدود ۱۰ میلیون بازدیدکننده جذب می‌کند و این موضوع موجب رونق صنعت محلی شده است؛ از شیرینی‌های شکل پاندا گرفته تا سوغاتی‌های فناورانه.
کارشناسان می‌گویند این فعالیت‌ها نه فقط ظرفیت تجاری برند پاندا را اثبات می‌کند، بلکه ارزش فرهنگی و هنری آن را نیز برجسته می‌سازد و داستان‌های حفاظت از محیط‌زیست را به روایت‌هایی جهانی تبدیل می‌کند. به گفته «وو دان» کارشناس ارتباطات بین‌المللی در سی‌چوان، پانداها به عنوان گنجینه ملی چین محبوبیت بالایی در شبکه‌های اجتماعی دارند و پست‌های مربوط به آنها همواره بازخورد گسترده و لایک‌های فراوان دریافت می‌کند.
وو اضافه می‌کند که این محبوبیت، پیام همزیستی هماهنگ انسان و طبیعت را به روشنی منتقل کرده و جایگاه چین را در حوزه حفاظت از تنوع زیستی ارتقا داده است و همچنین موجب شکل‌گیری اجماع و اقدامات جهانی برای توسعه پایدار می‌شود
