ادعای آمریکا مبنی بر قربانی بودن در تجارت جهانی؛ واقعیت یا بهانه‌‌تراشی برای جنگ تعرفه‌ای؟
از زمانی که «دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا مجددا در ژانویه قدرت را به دست گرفت، مکررا «چماق تعرفه» را تکان داده و سیاست‌های تعرفه‌ای افراطی را به اجرا در آورده است. دولت ایالات متحده خود را به عنوان قربانی تجارت جهانی ترسیم کرده و مدعی است که آمریکا خسارت‌های زیادی از کسری‌های تجاری عظیم با سایر کشورها متحمل شده است.
با این وجود خانم «انگوزی اوکونجو-ایوالا» مدیرکل سازمان «تجارت جهانی» (WTO) در مقاله‌ای تحت عنوان «پیروزی بزرگ تجاری آمریکا» خاطرنشان کرد که در واقعیت، آمریکا «برنده قطعی» در تجارت جهانی است، چرا که این کشور نه فقط مازاد تجاری در بخش خدمات با اکثر اقتصادهای بزرگ دارد، بلکه ۸۰ درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) و اشتغال خود را هم از این بخش تامین می‌کند.
ایالات متحده بزرگترین صادرکننده خدمات در جهان است. طبق مقاله مذکور، ارزش صادرات خدمات آمریکا در سال ۲۰۲۳ از مرز ۱ تریلیون دلار فراتر رفت که معادل ۱۳ درصد از کل صادرات خدمات جهانی محسوب می‌شد. آمریکا در مبادلات خدمات با اکثر اقتصادهای بزرگ جهان دارای مازاد تجاری است و این مازاد در مجموع برای سال ۲۰۲۴ به رقم قابل توجه ۳۰۰ میلیارد دلار رسید.
به طور خاص نکته قابل توجه موقعیت نزدیک به انحصاری ایالات متحده در حوزه خدمات با ارزش افزوده بالاست.
طبقه مقاله بالا، شرکت‌های آمریکایی طی سال ۲۰۲۴ بیش از ۱۴۴ میلیارد دلار حق امتیاز مالکیت معنوی و هزینه‌های مجوز دریافت کردند که از سایر کشورها سبقت فراوانی گرفت.
کارگران آمریکایی هم از این تجارت قدرتمند سود می‌برند. بر اساس اعلام «سازمان تجارت بین‌المللی ایالات متحده»، صادرات خدمات آمریکا در سال ۲۰۲۲ به طور مستقیم منجر به ایجاد ۴.۱ میلیون شغل شد و در عین حال حدود نیمی از ۵.۱ میلیون شغل مرتبط با صادرات تولیدی، در واقع به بخش خدمات مربوط می‌شود.
مقاله خانم انگوزی اوکونجو-ایوالا همچنین خاطرنشان می‌کند که اقتصاددانان WTO تخمین می‌زنند دیجیتال‌سازی تا سال ۲۰۴۰ سهم خدمات در تجارت جهانی را به ۳۷.۲ درصد افزایش خواهد داد. خدمات دیجیتال به سریع‌الرشدترین بخش تجارت جهانی تبدیل شده‌اند، به گونه‌ای که ارزش این بخش از ۲۰۰۵ تا ۲۰۲۳ چهار برابر شده و به ۴.۲۵ تریلیون دلار رسیده است. در این میان، سهم ایالات متحده آمریکا بیش از ۱۵ درصد از این بخش را به خود اختصاص داده است.
داده‌ها نشان می‌دهد ادعای دولت ترامپ که می‌گوید آمریکایی‌ها صرفا به دلیل کسری تجاری کالاها «توسط کشورهای خارجی استثمار می‌شوند»، اساسا اعتبار ندارد.
چه کسی بیشترین آسیب را خواهد دید؟
«ویکتور دی دکر» پژوهشگر «موسسه روابط بین‌الملل اگمونت رویال» در بروکسل طی گفتگو با «گروه رسانه‌ای چین» (CMG) تاکید کرد تعرفه‌های شدید اعمال‌شده از جانب آمریکا در نهایت به مردم این کشور آسیب خواهد زد و بهانه‌های مختلفی که دولت آمریکا ادعا کرده، غیرعلمی و توجه‌ناپذیر است.
دولت ترامپ مدعی شده که هدف از اعمال تعرفه‌های تجاری بر شرکای جهانی، تشویق بازگشت واحدهای تولیدی به خاک آمریکاست. اما به گفته دی دکر، این اقدام نشان‌دهنده فقدان درک اولیه مقامات آمریکایی از روندهای ادغام جهانی است.
وی افزود در زنجیره تامین پیشرفته جهانی امروز، بازگرداندن تولید به داخل کشور فرآیندی زمان‌بر است و نمی‌توان آن را به یکباره محقق کرد.
پژوهشگر «موسسه روابط بین‌الملل اگمونت رویال» همچنین خاطرنشان کرد: این تعرفه‌ها نهایتا به مردم آمریکا صدمه خواهد زد. این تصور که می‌توان با تکیه بر تعرفه‌ها، شرکت‌ها را وادار به بازگرداندن ظرفیت‌های تولیدی به آمریکا کرد، درکی ساده‌انگارانه از پیچیدگی‌های زنجیره تامین محسوب می‌شود.
زنجیره‌های تامین امروزی از چنان پیچیدگی برخوردارند که محصولات نه تنها به صورت نهایی، بلکه غالباً به شکل نیمه آماده وارد شده و در خاک آمریکا مرحله مونتاژ نهایی را طی می‌کنند. وی توضیح داد که اگر تعرفه‌ها افزایش یابد و هزینه واردات محصولات ناتمام افزایش یابد، تولید در آمریکا برای تولیدکنندگان سخت‌تر می‌شود.
ویکتور دی دکر تصریح کرد: این ادعا که کسری تجاری گسترده آمریکا خطری برای امنیت ملی محسوب می‌شود، کاملا ساختگی است. همچنین، این نظریه که می‌توان از طریق اعمال یکجانبه تعرفه‌ها، کسری تجاری را کاهش داد، نیز منسوخ شده است.
