پاسخ به یک نگرانی مهم؛ آیا هوش مصنوعی جایگزین مشاغل انسانی می‌شود؟

این سوال که اغلب در پلتفرم‌هایی مانند هوش مصنوعی «دیپ‌سیک» چین مطرح می‌شود، ترکیبی از شگفتی و نگرانی را در قبال فناوری‌ منعکس می‌سازد که به شکلی فزاینده‌ به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی مدرن تبدیل شده است.

مساله ادراک و واقعیت

در بطن این پرسش، نگرانی بر سر هوش مصنوعی یک موضوع کاملا جدید نیست. پژوهشگران دهه‌هاست که در پی تجهیز ماشین‌ها به درکی انسان‌گونه و قابلیت‌های شناختی هستند؛ تلاشی که ریشه‌های آن به دهه ۱۹۵۰ می‌رسد.

با این وجود، هوش مصنوعیِ امروزی که بر اساس پیشرفت‌های یادگیری ماشین، پردازش کلان‌داده‌ها و تشخیص الگوهای آماری شکل گرفته، هنوز تفاوت‌های بنیادینی با شیوه تفکر بشر دارد.

این سیستم‌ها به جای «تفکر» به معنای انسانی، از الگوریتم‌های پیچیده‌ای استفاده می‌کنند که تنها جنبه‌هایی از تصمیم‌گیری را تقلید می‌کنند، بدون آنکه ظرافت‌های عاطفی و قدرت قضاوت انسانی را داشته باشند.

به عنوان مثال، شعری که سروده می‌شود را در نظر بگیرید. در حالی که یک شاعر انسانی ممکن است زیبایی زودگذر بهار یا اندوه پاییز را به تصویر بکشد، هوش مصنوعی صرفا با کنار هم قرار دادن کلمات بر اساس ماتریس‌های احتمالی عمل می‌کند که نمایشی از توان محاسباتی است نه بینش خلاقانه.

این تفاوت کلیدی حائز اهمیت است: هوش مصنوعی هرچند قابلیت‌های انسانی را تقویت می‌کند، اما در نهایت فقط یک ابزار است و نمی‌تواند جایگزین توانایی منحصربفرد انسان در درک عاطفی، شناخت زیبایی‌ها و قضاوت اخلاقی شود.

چشم‌انداز در حال تغییر اشتغال

در برخی بخش‌ها، هم اکنون ادغام هوش مصنوعی شروع به تغییر شکل نیروی کار کرده است. امروزه سیستم‌های خودکار در نقش‌هایی مانند راننده، میزبان، دستیار آموزشی و حتی پزشک فعالیت می‌کنند. ربات‌ها وظایفی از قبیل بلند کردن دقیق وزنه‌ها تا انجام بازرسی‌های جامع در محیط‌های چالش‌برانگیز را با دقت و به روش استقامتی انجام می‌دهند که کارگران انسانی به سختی قادر به رقابت با آن هستند. این پیشرفت‌ها موجب شده است نقش‌هایی که احتمالاً در آینده توسط ماشین‌ها جایگزین می‌شوند، مورد بازنگری قرار گیرند.

این پیشرفت‌ها باعث ارزیابی مجدد این نکته می‌شود که کدام مشاغل در نهایت ممکن است توسط ماشین‌ها جایگزین شوند.

با این حال، تاریخ دیدگاه گسترده‌تری ارائه می‌دهد. همان‌طور که ظهور خودروها جایگزین گاری‌های اسبی شد و فناوری چاپ، کاتبان را مسنوخ کرد، پیش‌بینی می‌شود ظهور هوش مصنوعی هم به همان اندازه که فرصت‌های قدیمی را از بین می‌برد، فرصت‌های جدیدی ایجاد کند.

از بین رفتن برخی مشاغل معمولا زمینه‌ساز پیدایش صنایع و حرفه‌های جدید می‌شود — الگویی که نشان‌دهنده گسترش بلندمدت فرصت‌های شغلی است، حتی اگر ماهیت کار تغییر کند.

ترسیم مسیری برای آینده

بر اساس گزارش کار امسال دولت چین، این کشور در چارچوب ابتکار «هوش مصنوعی پلاس» برای ترکیب کارآمد فناوری‌های دیجیتال با نقاط قوت تولید و بازار خود تلاش خواهد کرد. این ابتکار از کاربرد گسترده مدل‌های هوش مصنوعی در مقیاس بزرگ پشتیبانی می‌کند و پایانه‌های هوشمند نسل جدید و تجهیزات تولید هوشمند، از جمله وسایل نقلیه با انرژی جدید متصل هوشمند، تلفن‌ها و رایانه‌های مجهز به هوش مصنوعی و ربات‌های هوشمند را به شکلی قابل توجه توسعه می‌دهد.

فقط بیش از دو ماه از سال ۲۰۲۵ گذشته و هوش مصنوعی چین با دستاوردهایی چشمگیر در حال جلب توجه است؛ از پیشرفت در مدل‌های هوش مصنوعی متن‌باز و ربات‌های هوشمند گرفته تا تحقیقات گسترده در زمینه ربات‌های مراقبت از سالمندان و ادغام هوش مصنوعی در برنامه‌های آموزشی.

این انقلاب گسترده «هوش مصنوعی پلاس» آماده است تا صنایع سراسر چین را متحول سازد.

از لحاظ تاریخی چین طی انقلاب‌های بخار و برق از سایر کشورها عقب مانده بود. با این وجود امروز چین هوش مصنوعی را به عنوان یک نیروی محرکه مهم برای دور جدید انقلاب علمی و فناوری و تحول صنعتی می‌نگرد.

دولت چین هوش مصنوعی را به عنوان یک بخش راهبردی تلقی می‌کند و سرمایه‌گذاری‌ها را به سمت صنایع آینده، زیرساخت‌های محاسباتی و محیط‌های آزمایشی واقعی هدایت می‌کند.

در عین حال چین فعالانه در حال پرداختن به چالش‌های اخلاقی است تا اطمینان حاصل شود که آهنگ سریع نوآوری هوش مصنوعی با منافع گسترده‌تر بشریت سازگار باقی بماند.

«فناوری در خدمت انسانیت» در حال ایجاد فرصت‌های بیشتری برای هر فرد است.

در چین که سابقه تمدنی آن به بیش از پنج هزار سال قبل باز می‌گردد، حدود ۲۵۰ میلیون نفر از هوش مصنوعی مولد استفاده می‌کنند و بخش‌های کلیدی هوش مصنوعی در حال تولید ارزش اقتصادی نزدیک به ۶۰۰ میلیارد یوان (۸۲.۷۷ میلیارد دلار) هستند.

از تراشه‌ها و الگوریتم‌ها گرفته تا زیرساخت داده‌ها، پلتفرم‌ها و اپلیکیشن‌ها، هر بخش از زنجیره صنعت هوش مصنوعی جرقه‌ای برای رونق مدرن ایجاد کرده است.

پاسخ دیپ‌سیک به این سوال ساده اما اساسیِ «انسان چه برتری نسبت به هوش مصنوعی دارد؟» درخور توجه و صریح است: هوش مصنوعی امتدادی از توانایی‌های عقلانی است، در حالی که انسانیت همچنان ترکیبی پیچیده از احساس و منطق باقی می‌ماند. خطر واقعی این نیست که ماشین‌ها مانند انسان‌ها فکر کنند، بلکه این است که انسان‌ها مانند ماشین‌ها کار کنند.

این مقایسه قابل توجه ما را به تفکر درباره تعادل ظریف میان پیشرفت فناورانه و روح انسانی فرا می‌خواند.

اکنون که در آستانه این تحول فناورانه هستیم، چالش پیش‌روی ما روشن است: آیا قادریم همزمان از قابلیت‌های هوش مصنوعی بهره بگیریم و ویژگی‌های انسانی‌ خود را حفظ کنیم؟ پاسخ این پرسش، در گرو چگونگی هدایت این ارکستر مشترک میان انسان و هوش مصنوعی خواهد بود.