فرصت مغتنم برای محیا کردن شرایط پایان دادن به بحران اوکراین

دیدار روز سه شنبه مقامات ایالات متحده و اوکراین در شهر جده عربستان سعودی این خوشبینی را به دنبال داشته که پس از چهار سال سرانجام مذاکرات برای پایان دادن به بحران در اوکراین به مسیر درست خود بازگردد.

اکثر ناظران و طرف‌های در ارتباط با این بحران از تمام اقدامات برای پایان دادن به یک جنگ طاقت فرسا در اوکراین استقبال  می‎‌کنند و به همین دلیل پیشرفت گفتگوها در روز سه شنبه موجب ایجاد یک خوشبینی در میان همه شده است.

در بیانیه پایانی این نشست، اوکراین موافقت خود با یک آتش بس ۳۰ روزه را اعلام کرد و دولت ایالات متحده نیز متعهد شد که حمایت نظامی و اطلاعاتی خود از کی یف را از سر بگیرد.

این بیانیه نشان می دهد که پس از دیدارِ ناخوشایند ۲۸ فوریه ولودیمیر زلنسکی با دونالد ترامپ در دفتر ریاست جمهوری کاخ سفید، رویکرد دو طرف با یک چرخش آشکار همراه بوده است. در آن دیدار تمام جهان شاهد بودند که رئیس جمهور ایالات متحده به همراه معاونش، جی دی ونس پس از امتناع از پذیرش توافقی که از سوی اوکراین به آنان ارائه شده بود، چطور مهمان خود را به ناسپاسی نسبت به کمک‎های ایالات متحده متهم کردند و او را به خاطر قدردانی نکردن از رئیس جمهوری کنونی آمریکا مورد سرزنش قرار دادند. این رفتار زننده، جهان و به ویژه متحدان ایالات متحده را در شوک فرو برد و باعث شد بسیاری از آنان در باور پیشین خود نسبت پایبندی ایالات متحده به تعهدات امنیتی خود را از دست بدهند و در شایستگی واشنگتن به عنوان یک شریک قابل اعتماد تجدید نظر کنند.

کی یف و بروکسل هر دو خواهان ادامه دریافت تضمین های امنیتی از سوی ایالات متحده هستند و به همین خاطر، از سرگیری کمک های نظامی ایالات متحده به اوکراین و پشتیبانی اطلاعاتی آمریکا از این کشور موجب یک دلگرمی ویژه برای آنان خواهد بود. پس از ناکامی دولت ایالات متحده در ترغیب رئیس جمهور اوکراین به موافقت با پیشنهاد قراردادهای مالی بدون ارائه تضمین های نظامی و در پی آن به تعلیق در آمدن کمک های نظامی و اطلاعاتی ایالات متحده به کی یف، مسکو توانسته با افزایش قابل توجه حملات خود به اهداف حیاتی اوکراین به پیشرفت های چشمگیر در میدان نبرد دست پیدا کند. با وجود بسیج اضطراری منابع منطقه ای توسط قدرت های اروپایی، جبران شکاف ناشی از خالی شدن احتمالا دائمی جای ایالات متحده، برای آنان زمانبر خواهد بود. به همین دلیل شاهد آن هستیم که اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، کی یر استارمر، نخست وزیر بریتانیا، امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه و برخی دیگر از رهبران اروپایی به سرعت از توافق جدید آمریکا و اوکراین استقبال کرده اند.

با این حال، توافقی که از سوی فون در لاین به عنوان یک پیشرفت مثبت” مورد ستایش قرار گرفتن و استارمر نیز آن را یک “پیشرفت قابل توجه” خواند، تنها یک گام اولیه است و همه رهبران اروپایی نیز به خوبی از این موضوع آگاه هستند. شکی نیست که واشنگتن در تلاش برای دست یافتن به یک راه حل سریع برای بحران اوکراین است اما آنگونه که به نظر می رسد این روند بسیار پیچیده و دشوار خواهد بود و یک مسیر طولانی و پر فراز و نشیب برای دست یافتن به صلح باید طی شود.

اگر تنها یک دلیل را بخواهیم برای دشواری دست یافتن به صلح میان دو طرف در نظر بگیریم، باید گفت که رویکرد کی یف و مسکو در مورد مذاکره و دست یافتن به صلح با یکدیگر بسیار متفاوت است. امروز اوکراین بیش از هر زمان دیگری آینده خود را در پیوستن به اتحادیه اروپا و حتی ناتو می‎ بیند. در مقابل، مسکو مُصِّر است که چنین چیزی هرگز نباید رخ بدهد و در کنار تأکید بر لزوم تعهد آهنین کی یف بر عدم پیوستن به ناتو، خواهان دریافت برخی امتیازات ارضی از اوکراین است.

درست است دولت ایالات متحده که خود را «استاد مذاکره» می‎داند، اکنون توانسته کی یف را وادار به پذیرش توافق آتش بس ۳۰ روزه کند، با این حال مقامات اوکراینی به روشنی پذیرش این توافق را در گرو رعایت آن از سوی مسکو اعلام کرده اند و در بیانیه مشترک پس از نشست جده نیز آمده «پیوستن متقابل روسیه به این توافق کلید دستیابی به صلح خواهد بود» که در حقیقت هنوز هیچ چیزی در مورد آن مشخص نیست.

حتی در صورت پذیرش این آتش بس موقت توسط روسیه، در صورتی که مسکو همچنان بر تمام خواسته های تقریبا غیرممکن خود اصرار داشته باشد و کی یف نیز حاضر نباشد به این خواسته ها تن بدهد، در عمل اشتراکات بسیار کمی میان دو طرف باقی خواهد ماند که بر اساس آن بتوان روند دستیابی به صلح را همچنان پیش برد.

با وجود امیدوارکننده بودن توافق روز سه شنبه اوکراین و ایالات متحده، هنوز هیچ نشانه ای از منجر شدن آن به یک صلح پایدار میان مسکو و کی یف وجود ندارد، مگر اینکه بتوان زمینه را برای از میان برداشتن خصومت تاریخی و سوء ظن متقابل دو طرف نسبت به یکدیگر فراهم کرد و میان خواسته‌های سراسر متضاد آنان یک سازگاری قابل قبول به وجود آورد.

در عین حال، امروز بحران اوکراین اروپا را نیز در یک موقعیت بسیار تضعیف شده قرار داده است. اروپایی ‌ها در صورتی که بخواهند بدون قرار گرفتن تفکرات دوران جنگ سرد، یک چارچوب امنیتی مستقل و فراگیر را برای این قاره به وجود بیاورند باید در موضع‎ گیری های خود در قبال بحران اوکراین جرأت و جسارت بیشتری از خود نشان بدهند.

در هر صورت، چین همچنان امیدوار است که همه طرف های درگیر با مغتنم شمردن این فرصت زمینه را برای شکل گیری گفتگو و مذاکره با هدف دست یافتن به یک راه حل قابل قبول، عادلانه و پایدار فراهم کنند. مائو نینگ، سخنگوی وزارت امور خارجه چین در همین رابطه بار دیگر تأکید کرد که چین با حمایت از همه تلاش های منجر به حل و فصل مسالمت آمیز و دائمی بحران اوکراین، به ایفای نقش سازنده خود همراه با سایر اعضای جامعه بین المللی ادامه خواهد داد.

اکنون تنها باید امیدوار بود که این آتش بس ۳۰ روزه مورد توافق قرار بگیرد و در نهایت راه را برای دست یافتن به حل و فصل سیاسی بحران اوکراین هموار کند.